(Smart Contract) توافقی خودکار و امن بر بستر بلاکچین
قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت (Smart Contract) به زبان ساده، توافقی دیجیتال است که به صورت خودکار و بدون نیاز به واسطه، بین دو یا چند طرف اجرا می‌شود. این توافق در قالب کدهای کامپیوتری نوشته شده و بر روی بستر بلاکچین (یک دفتر کل توزیع‌شده و غیرمتمرکز) ذخیره و اجرا می‌گردد. ایده اولیه قراردادهای هوشمند در دهه ۱۹۹۰ توسط نیک سابو، دانشمند علوم کامپیوتر، مطرح شد و با ظهور فناوری بلاکچین، این ایده به واقعیت پیوست.
مثال یک قرارداد هوشمند:
تصور کنید که می‌خواهید خانه‌ای را اجاره کنید. در روش سنتی، شما با صاحبخانه قراردادی کاغذی امضا می‌کنید. اما در یک قرارداد هوشمند، تمامی شرایط اجاره (مانند مبلغ اجاره، تاریخ پرداخت، مسئولیت تعمیرات و غیره) در قالب کد کامپیوتری نوشته می‌شود. پس از آن، این کد بر روی بلاکچین ذخیره می‌گردد. هنگامی که شرایط تعیین شده (مثلاً پرداخت به موقع اجاره) توسط یکی از طرفین انجام شود، قرارداد به صورت خودکار اجرا شده و مثلاً دسترسی به قفل دیجیتال خانه به مستأجر داده می‌شود.
ویژگی‌های کلیدی قرارداد هوشمند:
- خوداجرا (Self-Executing): پس از برآورده شدن شرایط، قرارداد بدون دخالت انسان اجرا می‌شود.
- شفافیت (Transparency): تمامی مفاد قرارداد و روند اجرای آن بر روی بلاکچین قابل مشاهده است.
- امنیت (Security): به دلیل ماهیت رمزنگاری بلاکچین، تغییر یا تقلب در قرارداد بسیار دشوار است.
- بدون واسطه (No Intermediaries): نیاز به واسطه‌هایی مانند وکلا یا بانک‌ها را کاهش می‌دهد.
- غیرقابل تغییر (Immutability): پس از ثبت قرارداد بر روی بلاکچین، تغییر آن تقریبا غیرممکن است.
مزایای استفاده از قرارداد هوشمند:
- کاهش هزینه‌ها: حذف واسطه‌ها منجر به کاهش هزینه‌های مربوط به اجرای قرارداد می‌شود.
- افزایش سرعت: اجرای خودکار قراردادها، سرعت انجام معاملات را افزایش می‌دهد.
- افزایش اعتماد: شفافیت و غیرقابل تغییر بودن قراردادها، اعتماد بین طرفین را افزایش می‌دهد.
- کاهش ریسک خطا: اجرای خودکار توسط کد، احتمال خطای انسانی را کاهش می‌دهد.
کاربردهای قرارداد هوشمند:
قراردادهای هوشمند در حوزه‌های مختلف کاربرد دارند، از جمله:
- املاک و مستغلات: خرید و فروش ملک، اجاره، انتقال سند.
- زنجیره تامین: ردیابی محصولات، مدیریت موجودی.
- مالکیت معنوی: ثبت و مدیریت حقوق مالکیت معنوی.
- بیمه: پرداخت خودکار خسارت.
- رای‌گیری الکترونیکی: برگزاری انتخابات امن و شفاف.
- مالی و بانکداری: وام‌دهی، پرداخت‌های بین‌المللی.